Białe i czarne

Zajmowałem uwagę Państwa opowiastkami o różnych ptakach, ale nie było o tym najbardziej polskim, znanym z sielskich obrazków - bocianie białym. Pragnąc to nadrobić, w tym odcinku będzie o dwóch podobnych, ale żyjących w różnych środowiskach: o białym i czarnym bocianie.

Bocian biały od niepamiętnych czasów otaczany jest sympatią i opieką. Gnieżdżąc się w pobliżu siedzib ludzkich lub bezpośrednio na dachach budynków, a będąc ptakiem dużym, tworzy dobrze nam znany element naszego krajobrazu. Na terenie Polski gniazduje największa populacja bociana białego w Europie. Ilość tych bocianów stale spada i nie określono jak na razie jednoznacznie przyczyny.

Ja od kilku lat czynię starania, aby na naszej stodole bociany gniazdowały. Zrobiłem gniazdo, wymościłem gałązkami. Przylecą, pooglądają, ale za lokal do wychowu młodych nie chcą. Jakie kryteria mają wpływ na dobór miejsc na gniazda jeszcze nikt nie odkrył i nie wyjaśnił. Zakładają i budują gniazda w miejscach czasami bardzo niekorzystnych i niebezpiecznych. Drzewa, słupy energetyczne, kominy czy budynki. Materiał, na którym ścielą gniazda, też jest różny, bo drewno, cegła czy stalowe konstrukcje im nie przeszkadzają.

Bocian biały ma długie nogi, długą szyję i długi dziób, przez to sprawia wrażenie, że jest znacznie większy niż jest w istocie. Bocian lata niechętnie ponieważ ma słabe mięśnie piersiowe i dużą powierzchnię skrzydeł. Zauważcie Państwo, że jak bocian zrywa się do lotu z ziemi, to podskakuje kilka razy i skrzydłami macha powoli. Lata lotem czynnym tylko na krótkich dystansach np. na łąkę czy pole, na żerowisko. Przy przelotach długodystansowych znakomicie wykorzystuje zdolności lotu biernego jak szybowiec, na fali prądów wznoszących ogrzanego powietrza. Bociany cierpliwie krążą w kominach termicznych, które powstają w słoneczne dni, aż osiągną określoną wysokość i dopiero szybując lecą do następnego komina. Trwa to aż do czasu kiedy słońce słabiej grzeje i nie ma noszenia.

Dlatego też ze względów termicznych bociany odlatują do Afryki już w sierpniu, kiedy słońce jeszcze mocno grzeje. Chmurna pogoda jest na przelotach dla bocianów zabójcza, nie mogą wtedy pokonać cieśniny Giblartarskiej czy Bosforu i masowo giną, jak to miało miejsce kilka lat temu. Szczególnie ważna jest dobra pogoda nad Bosforem, bo tam przelatują bociany z Europy Środkowej i Wschodniej. Drogę do zimowiska mają bardzo daleką - 8.000 km w jedną stronę - bo aż do Afryki Południowej, co trwa 4 miesiące.

Bocian biały w poszukiwaniu pożywienia kroczy miarowo niezbyt szybko. Biega tylko kilka kroków. Często widzimy bociana jak stoi na jednej nodze, a drugą ma schowaną w pierzu na brzuchu. Dzięki specjalnej budowie stawu piętowego mięśnie nie są napięte i nie męczą się. Tak samo śpi, głowę wtedy kładzie na grzbiecie, a dziób chowa w piórach na piersi.

Klekotanie bociana jest powszechnie znane, natomiast młode w gnieździe wydają głosy podobne do miauczenia, chrząkania i kwiku przypominające do złudzenia kwik prosiąt.

Pożywieniem bocianów białych, wbrew powszechnej opinii, w głównej części są owady, żyjące na łąkach i polach czyli pasikoniki i chrząszcze. Żaby zjada dopiero wtedy, gdy nie może zaspokoić głodu owadami. Chwyta te mniejsze, nie łowi dorosłych żab wodnych. Bardzo lubi krety i myszy. W latach masowego występowania myszy i norników żywi się prawie tylko nimi. Wczesną wiosną, kiedy nie ma owadów ani żab, bociany żywią się dżdżownicami.

Gniazdo bociana jest po kilku latach duże i może dochodzić do wysokości 2 m i wagi ponad tonę. W materiale gniazda chętnie gnieżdżą się wróble i mazurki. Wielkim niebezpieczeństwem dla młodych bocianów jest sznurek który rodzice zbierają do budowy gniazd. Młode zaplątują się w nim i giną lub się kaleczą.

Bocian czarny zwany też hajstrą, jest nieco mniejszy od białego, żyje w cichych podmokłych lasach. Jest ptakiem płochliwym. Pocieszające jest, że stan ilościowy tego bociana w ostatnim ćwierćwieczu znacznie się zwiększył. Barwa tego ptaka nie jest czarna. Jest barwny, dorosły ptak ma pierś i brzuch białe, a pozostałe pióra brązowoczarne z metalicznym połyskiem. Żywi się żabami i rybami łowionymi w wodzie. Unika otwartych przestrzeni i bociana białego.

Autor: Andrzej Patorski

2012-04-12