Cieśle i lekarze II

W niniejszym odcinku kolejna porcja ciekawostek z biologii dzięciołów.

W życiu dzięcioła bardzo istotną rolę odgrywają nogi i ogon. Ostre pazury wbite w korę utrzymują ptaka, a ogon służy jako podparcie.

Stosiny sterówek są bardzo mocne i elastyczne, chorągiewki też mają promienie silne i przy końcu sterówek skierowane są wzdłuż stosin, ogon jest lekko wygięty i przylega do pnia. Takie ułożenie i zakończenie piór powoduje, że wciskają się w najdrobniejsze szczelinki, tworzą doskonałą podporę, niby stołeczek do siedzenia. Elastyczna i sprężysta budowa ogona zwiększa siłę uderzeń dzioba, przy kuciu ogon działa jak sprężyna wspomagając ruch głowy i górnej części ciała. Aby ta podpora była dzięciołowi stale pomocna, wymiana piór ogona przebiega zupełnie inaczej niż u innych ptaków. Przy zmianie sterówek, najpierw wypadają pióra 2, 3 aż do 6 pary i dopiero na końcu, po odrośnięciu poprzednich, wypada pierwsza para, przez to ogon jest zawsze sprawny.

Wszystkie dzięcioły gnieżdżą się w dziuplach, które same co roku wykuwają, czasami niektóre gatunki o słabych dziobach zajmują dziuple zeszłoroczne. Również krętogłów mający miękki dziób gniazduje w opuszczonych lub odbitych innym ptakom dziuplach. W starych lasach dzięcioły wykuwały zawsze dziuple w drzewach spróchniałych, a tym samym miękkich. W takim miejscu dziuple było łatwo wykuć, nie zajmowało to dzięciołom zbyt wiele czasu i energii, jako że dzięcioły wykuwają nie tylko dziuplę lęgową, ale po wychowaniu młodych, też kilka noclegowych, łącznie nawet do siedmiu. Obecnie z braku odpowiednich starych drzew zmuszone są często do robienia dziupli w drewnie zdrowym i twardym. Kucie w twardym drewnie to praca ogromna, przeto oboje partnerzy pracują na zmianę przez kilka, kilkanaście dni i dłużej.

Dna w dziuplach dzięcioły niczym nie wyściełają, jajka leżą na dnie, a pisklęta zmuszone są do siedzenie na chropowatej powierzchni drewna, mimo że po urodzeniu są całkowicie gołe. Ta niedogodność im nie przeszkadza, bo i o nie zadbała Natura. Pisklęta dzięciołów nie leżą na brzuszkach jak u innych ptaków, a siedzą opierając się na piętach, na których mają grube narośla, podobne do skóry u wielbłądów na kolanach. Takich narośli na nogach nie mają inne ptaki. Pisklęta dzięciołów w gnieździe też zachowują się specyficznie. Aby ułatwić sobie siedzenie w pionowej pozycji, wzajemnie oplatają się szyjami ściśle przylegając do siebie. Młodziutkie gołe, ruchliwe pisklęta przypominają kłębowisko węży. Ta na pozór bezkształtna masa przypomina jednak „piramidę” podobnie do ustawionych na biwaku karabinów. Pisklęta dzięciołów zachowują się w dziuplach bardzo głośno. Nieustannie piszczą i ćwierkają. Odzywa się zawsze tylko jedno „dyżurne”, a inne siedzą cicho.

Wysiadywanie jaj trwa krótko bo tylko 11 do 15 dni. Młode dzięcioły rozwijają się bardzo szybko, kilka dni po wykluciu wyrastają im już pióra. W dziupli młode przebywają od 14 do 28 dni. Po opuszczeniu gniazda młode przez kilka tygodni wracają do niego na nocleg.

Dzięcioły są ptakami bardzo terytorialnymi i nietowarzyskimi. Prześladują się zaciekle i bronią swojego rewiru polowań. Tylko w czasie lęgów para trzyma się razem, ale i wtedy zbliżają się do siebie tylko gdy zachodzi konieczność.

Wiosną dzięcioły uprawiają coś w podobieństwie do muzyki instrumentalnej. Samce wyszukują suche pnie lub gałęzie i uderzają w nie z wielką częstotliwością. Uderzone drewno drga i wydaje ton podobny do warkotu lub chrapania. Grubość wybranego do grania pnia zależy od gatunku, tym samym słyszane tony też mogą być pomocne przy określeniu gatunku.

Dzięcioły jako barwne, ruchliwe, o wesołym usposobieniu ptaki nie tylko ożywiają las, lecz przede wszystkim go bronią przed szkodliwymi owadami. Wyciągają owady z głębi drewna i z zakamarków, do których inne ptaki nie docierają. Chore drzewo odwiedzają do skutku. Wykuwając co raz to nowe dziuple pomagają innym zwierzętom zakładać gniazda.

Cdn.

Autor: Andrzej Patorski

2011-11-03