Gdzie zamieszkać?

Już od dłuższego czasu obserwujemy znaczne ograniczenie występowania owadożernych ptaków, a zwłaszcza tych, które gnieżdżą się w dziuplach starych drzew. Coraz trudniej spotkać: sikory, dzięcioły, pełzacze, kowaliki, krętogłowy, muchołówki żałobne, pleszki ogrodowe, dudki, kraski i jeżyki, a wiec ptaki, które jako tępiciele owadów są naszymi sprzymierzeńcami, oddając nieocenione usługi w walce ze szkodnikami roślin.

Rzadsze stały się także i inne gatunki gnieżdżące się w dziuplach, a nie należące do ptaków owadożernych, jak gołąb siniak, większość sów oraz gągoł krzykliwy i tracz nurogęś, które chociaż są ptakami wodnymi, gniazda zakładają w dziuplach nadbrzeżnych drzew.

Nie wystarczy aby ptaki miały wystarczająco dużo pożywienia, skoro pozbawiono je możliwości gnieżdżenia się, wycinając wiele starych dziuplastych drzew i to nie tylko w lasach ale także w parkach i ogrodach.

Możemy tym problemom zaradzić w znacznym stopniu, budując i rozmieszczając dla ptaków skrzynki lęgowe, które z powodzeniem zastępują im naturalne dziuple.

Najbardziej odpowiednimi skrzynkami łęgowymi dla ptaków są wzory opracowane przez prof. Jana Sokołowskiego. Skrzynki jego pomysłu są zbudowane ze zwykłych, nie heblowanych desek, nie cieńszych niż 2 cm. Dają się łatwo otwierać w celu kontroli i oczyszczenia ze starych gniazd, a także są łatwe do wykonania przez każdego chętnego.

Wymiary budek lęgowych:

Obok skrzynek zamkniętych warto zbudować i powiesić skrzynkę półotwartą, w której chętnie zamieszka muchołówka szara, kopciuszek lub pliszka siwa, które to gatunki bardzo chętnie trzymają się w pobliżu zabudowań ludzkich.

Skrzynka taka jest znacznie mniejsza od normalnej skrzynki lęgowej. Dno jej jest kwadratowe o boku wewnątrz 10 cm, ścianka tylna wysoka na 13 cm, ścianka przednia ma wysokość od dna 7 cm.

Poza kształtem, wielkością skrzynki oraz średnicą otworu wlotowego, ptaki zwracają uwagę również na inne szczegóły. Tak na przykład muchołówka żałobna najchętniej zajmuje skrzynki jasne z surowego drewna, już z daleka widoczne, zaś pełzacze wolą skrzynki stare, często dziurawe i na wpół zmurszałe.

Ze skrzynek lęgowych korzystają nie tylko ptaki. Rozmnażają się w nich także inne zwierzęta. W małych skrzynkach zawieszonych w miejscach suchych i nasłonecznionych, często zakładają gniazda osy i szerszenie, a w miejscach cienistych trzmiele. Spośród ssaków częstymi gośćmi w skrzynkach są nietoperze i wiewiórki. Skrzynki powinno się wieszać już jesienią, bo wtedy służą już w zimie jako schronienie przed wiatrem i mrozem oraz jako miejsce noclegu. Korzystają z nich przede wszystkim delikatne sikorki, pozostające u nas na okres zimy. Ptaki, które w skrzynkach już zimą nocowały, przyzwyczajają się doń i na wiosnę zazwyczaj w nich gniazdują.

Skrzynki wieszamy na drzewach lub w innych miejscach na wysokości od 2 do 4 metrów nad ziemią. Otwór wylotowy winien być skierowany na wschód względnie na południowy wschód.

Bardzo istotnym jest aby zawieszone skrzynki przynajmniej raz na dwa lata oczyścić ze starych gniazd i nagromadzonych śmieci. Skrzynki nie czyszczone już po niedługim czasie stają się zupełnie bezużyteczne. Ponieważ ptaki same ich nie czyszczą, po kilku latach używalności są one zapchane starymi gniazdami, w których rozwijają się różne pasożyty, gnębiące stare ptaki i pisklęta. Ptaki unikają zanieczyszczonych skrzynek.

Ptaki są naszymi sprzymierzeńcami w walce o zdrowotność lasów, parków i sadów. Pomagajmy im zatem w trudnych warunkach i brak naturalnych dziupli uzupełnijmy sztucznymi, by ptaki mogły jak najliczniej rozmnażać się. Chroniąc ptaki, zwiększając ich ilość i wprowadzając je za pośrednictwem skrzynek lęgowych tam, gdzie ich pożyteczna działalność jest bardzo potrzebna, dbamy przecież o własne dobro.

Autor: Andrzej Patorski

2011-09-15