Rodzicielskie kłopoty

Rozmawiając o ptakach, najwięcej uwagi zwracamy przeważnie na śpiew, ubarwienie i ich rolę w środowisku. Stosunkowo nie wiele uwagi poświęcamy zagadnieniu składania jaj, ich wysiadywaniu, lęgom, wychowaniu potomstwa i sposobom, jakich używają do ochrony jaj i swoich dzieci przed czyhającymi ze wszystkich stron niebezpieczeństwami. Ptaki instynktownie wiedzą co zrobić, aby zapewnić przetrwanie gatunku.

Postępowanie ptaków z jajami oceniane jest raczej schematycznie i powierzchownie. Przeważnie tylko mówimy, że ptaki zbudowały gniazdo lub wyszukały dziuplę i tam złożyły jaja, wysiedziały je i wychowały młode. Codzienna, szara rzeczywistość jest jednak dużo bardziej złożona. Mechanizmy rządzące w przyrodzie są bardzo skomplikowane i powiązane. Nawet mała ingerencja w ten delikatny system powoduje nieodwracalne szkody.

Ja chcę się podzielić z Państwem wiadomościami, które są mniej znane, ale warte Państwa uwagi. Swego czasu poruszyłem temat gniazd budowanych przez nasze rodzime ptaki. Na innych kontynentach żyją ptaki podobne do naszych, które mają bardzo interesujące zwyczaje i niezwykłe umiejętności.

Osobliwe miejsca do złożenia jaja wybierają sobie rybitwy białe. Po prostu umieszczają je we wgłębieniu gałęzi lub w zagłębieniu po spróchniałym sęku. Taka lokalizacja jest bardzo nie korzystna, jajko łatwo może strącić ptak w czasie wysiadywania, silny wiatr lub celowo to zrobią wikłacze i scynki, tamtejsze wróble i jaszczurki, by z rozbitego jajka wyjeść cenną zawartość.

Zupełnie inaczej wygląda zabezpieczenie lęgów przez ciernosterniki ciemne, jeżyki, które zakładają gniazda pod ogromnymi wodospadami Iguacu na rzece granicznej Argentyny i Brazylii. Ptaki przedostają się przez masy spadającej wody i tam w szczelinach i na nawisach skalnych składają jaja, gdzie są całkowicie bezpieczne, choć wszędzie bardzo wilgotno.

Oryginalny sposób na ochronę swoich jaj znalazły niektóre dzięcioły. W wiszących ogromnych gniazdach mrówek nadrzewnych wydłubują dziuplę i tam składają jaja. Mrówki początkowo są bardzo rozdrażnione, potem uspakajają się i tolerują lokatora, przeganiając zdecydowanie innych intruzów. Sąsiedztwo innych agresywnych owadów wykorzystuje też z powodzeniem strzyżyk kostarykański, który zakłada gniazda w odległości około 1 metra od wiszącego gniazda os. Takie miejsce umieszczenia gniazda ma wiele zalet, jest bezpieczne. Osy te są bardzo agresywne i zdecydowanie atakują każdego amatora ptasich jaj i smacznego posiłku.

Inny strzyżyk żyjący w Australii, podobnie jak nasze kukułki, podrzuca jajka w gniazdach siewuszki. Ptak ten przeważnie rozpoznaje „prezent” i reaguje w oryginalny sposób, po prostu likwiduje gniazdo rozbierając je. Buduje w pobliżu nowe gniazdo, z materiału pochodzącego z poprzedniego gniazda.

W Australii żyje też kuragonga, ptak podobny do naszej sroki, wielki amator ptasich jaj. Okradane ptaki wypracowały różne sposoby i strategie, aby oszukać złodziejkę. Pomysłowy i dość skuteczny sposób wypracowały muszówki. Budują one kuliste gniazda z otworem wejściowym z bocznej strony. Na nim nadbudowują czarkę, atrapę przypominającą puste gniazdo. Puste gniazdo nie budzi zainteresowania, co zwodzi nawet tak przebiegłego ptaka jak kuragonga.

Autor: Andrzej Patorski

2012-01-05