Raniuszek

W niniejszym odcinku chcę skierować Państwa uwagę na kolejnego specjalistę od budowy, też bardzo wyszukanych gniazd i jednego z najbardziej pożytecznych owadożerców, jakim jest raniuszek.

Ten mały ptaszek z rodziny sikor przypomina ruchliwą kulkę puchu lub waty z wyjątkowo długim ogonem, który jest dłuższy od całego ciała. Raniuszek ma okrągłą główkę, krótki dziób i ten charakterystyczny długi ogon. Jest to ptak niezbyt liczny i trzeba mieć szczęście, by go spotkać w lesie o bogatym podszycie, parku czy nad rzeką w gęstych krzewach. Barwa upierzenia to różne proporcje biało – brązowo – czarno - różowe. Raniuszki bardzo sprawnie radzą sobie przy poszukiwaniu pożywienia na końcach najcieńszych gałązek, mają wręcz akrobatyczne uzdolnienia, a w utrzymaniu równowagi pomaga im ten długi ogonek.

Duże owalne gniazdo tego ptaka jest perfekcyjną konstrukcją, którą budują 8 - 14 dni, w rozwidleniu gałęzi lub kolczastych krzewów, oboje rodzice. Ta kunsztowna budowla to stosunkowo duża owalna kula wysokości 15 – 20 cm, a szerokości 10 cm z wejściem tuż poniżej szczytu. Gniazdo bardzo trudno zauważyć, bo zbudowane jest z zielonego mchu, a w jego zewnętrzną część wplecione są strzępki porostów rosnących w pobliżu i drobnych gałązek. Gniazdo jest bardzo ciepłe i przytulne, a wewnątrz wymoszczone maleńkimi piórkami, których może być i 2 000 sztuk. Raniuszki w odróżnieniu od remizów są bardzo towarzyskie i para przebywa zawsze razem. 6 - 12 i więcej jaj wysiaduje tylko samica. Z gniazda wystaje jedynie koniec jej długiego ogona, reszta zostaje zgięta i dlatego pozostaje „skrzywiona” jeszcze jakiś czas po wylęgu piskląt.

Bardzo charakterystycznie zachowują się młode raniuszki po opuszczeniu gniazda, przez krótki czas na noc wracają do gniazda, a później śpią zbite w kłębek lub rzędem na gałązce mocno przytulone do siebie. Obserwowane były przypadki jak młode raniuszki z pierwszego lęgu opiekowały się młodszym rodzeństwem lub bezdzietne pary pomagały wykarmić liczne potomstwo z sąsiedztwa.

Podobne gniazda z bocznym wejściem, choć nie tak wykwintne, budują jeszcze piecuszek, pierwiosnek, świstunka i strzyżyk. Trzy pierwsze to ptaki z rodziny pokrzewek, popularne u nas, które często spotykamy w ogrodach i lesie. Gniazda natomiast trudno znaleźć, bo umieszczane są na ziemi lub tuż nad nią. Zbudowane są z liści, traw, łyka i mchu co czyni je prawie niezauważalnymi, w formie kuli, z wejściem w bocznej ściance.

Ciekawe zachowanie i obyczaje prezentuje strzyżyk. Ten maleńki, jeden z najmniejszych ptaków Europy, niechętnie fruwa i najczęściej można go zauważyć jak zwinnie przemyka między roślinami niby rdzawobrązowa mysz. Jest ptakiem dość pospolitym, o krępej sylwetce z krótkim zadartym ogonkiem. Samiec strzyżyka, podobnie jak remiz, buduje kilka gniazd w kępach chrustu, nawisach skarp czy wywróconych pniach. Kuliste z bocznym wejściem gniazdo zbudowane jest mchu, trawy i liści. Samica wybiera najlepsze i wyściela je włosiem i piórami. Wysiadywaniem jaj i opieką nad pisklętami zajmuje się samica. Podobnie jak u raniuszka młode pierwszego lęgu pomagają wykarmić młodsze od siebie. Niewykończone gniazda służą do noclegu samcowi, a później i młodym. Ponieważ maleńkie strzyżyki w czasie zimnych nocy tracą więcej ciepła niż duże ptaki, to śpią one po kilka razem w jednym gnieździe przytulone do siebie.

Autor: Andrzej Patorski

2012-03-29