Haremy i podrzutki

O ptakach można pisać i czytać bez końca, tyle w ich życiu tajemnic, ciekawych zachowań, przebiegłości, przystosowania do warunków środowiska, pokarmu i wrogów.

W poprzednim odcinku opisałem przypadki kidnapingu u skałowronów. Nasze rodzime kaczki gągoły zwane też sierpcami stosują technikę podkradania młodych, choć w innych okolicznościach. Gągoły to kaczki nieco mniejsze od kaczki domowej. Gnieżdżą się w dziuplach starych drzew nad spokojnymi czystymi wodami. Dziuple wyszukują nawet na 20 metrowej wysokości. Młode, tuż po wylęgu muszą się wspinać po ścianie czasami bardzo głębokiej dziupli, aby zaraz z ogromnej wysokości skoczyć w dół. Lecą jak puchowa piłka obijając się o gałęzie i lądują w wodzie lub trawie. Pisklęta gągła są bardzo sprawne i zaraz po wylęgu biegają, pływają i nurkują. Awantury między samicami zaczynają się na wodzie, szczególnie na zbiorniku wody, który jest za mały na dwa stada. Silniejsza samica wszczyna bójkę i tak długo przegania drugą, że ta odlatuje. Zwyciężczyni adoptuje osierocone młode przyłączając je do swoich dzieci.

W powszechnym obiegu jest pogląd, że tylko kukułki podrzucają jaja do gniazd innych ptaków. Trzeba jednak przyznać, że kukułka robi to najbardziej precyzyjnie i skutecznie. Obserwuje wybrane gniazdo, ocenia kolor jajeczek, zabiera jedno lub dwa i zostawia swoje, Obok naszej tak dobrze znanej zuzuli, jest jeszcze kilka gatunków, które składają jajka do cudzych gniazd. Mimo że też zakładają własne gniazda.

Opiszę kilka gatunków kaczek, które uprawiają ten proceder. Kaczka pasożytka znosi jajko do gniazda mewy patagońskiej. Wyklute pisklę musi natychmiast się oddalić, bo jako zupełnie inaczej wyglądające zostało by zabite i rozszarpane. Ucieka szybko kryjąc się w trawie lub pobliskim bajorze.

Głowienka długodzioba i głowienka preriowa znoszą jaja do gniazd innych kaczek. Same tez ścielą gniazda, ale w terminie późniejszym. Najpierw składają kilka jaj do różnych gniazd kaczek innych gatunków. Podrzucanie jaj przez głowienkę długodziobą odbywa się w wyjątkowo bezczelny sposób. Kaczka ta wchodzi do gniazda, na którym siedzi prawowita właścicielka i tak się w nim rozpycha, aż właścicielka się odsunie. Wtedy głowienka siada i znosi jajo. Nie zawsze udaje się pomieszać jajka i czasem nowe zostaje wyrzucone. Głowienka preriowa jest bardziej przebiegła. Składa jajo w czasie nieobecności właścicielki. Stara się je umieścić w środku gniazda, by trudniej było je wyrzucić. Takie postępowanie tych kaczek ma życiowe uzasadnienie. Wiele lęgów to wielokrotnie większe szanse na przeżycie i zachowanie gatunku w warunkach, gdzie grasuje wiele drapieżników w powietrzu i na lądzie.

Zupełnie inne metody w sprawie jaj stosują strusie. Strusie afrykańskie i nandu amerykańskie są poligamistami. Gromadzą wokół siebie haremy złożone z kilku samic, których pilnie strzegą. Strusie dorosłe nie mają wielu wrogów, są szybkie i bardzo niebezpieczne. Nawet lwy na nie polują sporadycznie, bo uderzenie nogą może skończyć się tragicznie. Gniazdo buduje, a właściwie wygrzebuje samiec i do niego samice składają ogromne jaja. Jaja wysiaduje tylko samiec. On opiekuje się pisklętami, chroni je przed licznymi wrogami i pomaga zdobyć pożywienie.

Jeszcze inaczej opiekują się swoimi jajami nogale. Po prostu zagrzebują jaja na odpowiednią głębokość w ciepłym piasku i czekają cierpliwie aż pisklę się wykluje i wygrzebie z pułapki. Mądrość tych ptaków polega na wybraniu odpowiedniej głębokości o takiej temperaturze, jaka jest potrzebna do rozwoju zarodka.

Autor: Andrzej Patorski

2012-02-09