Ekotrasa Rowerem do Poraja

Ekotrasa Rowerem do Poraja jest sposobem na aktywne i twórcze spędzanie wolnego czasu. Promuje walory gminy Poczesna oraz najbliższej okolicy i zachęca do aktywności fizycznej oraz poznawania lokalnych skarbów.

Pomysłodawcami byli uczniowie gimnazjum i nauczyciel biologii Michał Szczepanik.

Autorami ekotrasy są uczniowie gimnazjum im. K. K. Baczyńskiego w Poczesnej. Opiekę merytoryczną nad uczniami sprawuje Michał Szczepanik.

Wolą twórców jest udostępnienie zebranych i opracowanych przez nich materiałów dla szerszego grona osób zainteresowanych ekologią i turystyką na naszym terenie.

Redakcja Portalu serdecznie dziękuje Autorom za udostępnienie opracowania.

2012-03-07

Ekotrasa powstała latem 2010 roku jako wynik akcji „Wakacje na ekotrasie”, w której uczestniczyli uczniowie z gimnazjum w Poczesnej. Akcja koncentrowała się na wyznaczeniu trasy rowerowej z Poczesnej do Poraja. Odbyło się kilka rajdów rowerowych, które pozwoliły określić punkty ekotrasy.

Relacja z trasy p. Michała Szczepanika:

Naszą przygodę zaczynamy na placu szkolnym w Poczesnej, a następnie kierujemy się na cmentarz w Zawodziu, skąd szlakiem żółtym dojeżdżamy do torów kolejowych. Dalej przez las, aż do szlaku niebieskiego, którym podążamy do Dębowca. Szlak biegnie w lesie gdzie można znaleźć dawny szyb wodny. W Dębowcu można obejrzeć zabytkowy kościół i mogiłę żołnierzy z września 1939 roku. Następną miejscowością jest Choroń, w którym oglądaliśmy kamieniołom „Gawrona” i aleję lipową. Później dojechaliśmy do Poraja, a następnie brzegiem tamy skierowaliśmy się do ośrodka wodnego. Jest  to miejsce gdzie można ciekawie wypocząć na wodzie. My, jako nasz aktywny sposób wypoczywania, wybraliśmy jazdę rowerkami wodnymi. Z Poraja do Poczesnej wracaliśmy przez Jastrząb i Kamienicę Polską. Po drodze mijaliśmy hałdy pokopalniane, które są pozostałością po wydobywaniu w tym miejscu rud żelaza. W dawnych czasach rudę wydobywano metodą prawie odkrywkową.

Nasza ekotrasa liczy 30 km i można ją pokonać w 2 godziny. Jest to łatwa trasa, którą można polecić każdemu.

Nazwa ekotrasy: Ekotrasa Rowerem do Poraja

Miejscowość: Gmina Poczesna i okolice

Grupa docelowa (odbiorcy, użytkownicy trasy): każda osoba w wieku od 7 lat

Długość trasy: około 30 km

Szacunkowy czas przejazdu: około 2 godziny

Ekotrasa obejmuje 10 przystanków:

Przystanek 1 i 10 - Przystanki początkowy i końcowy zlokalizowane są przy szkole w Poczesnej.

Przystanek 2 – Cmentarz parafialny w Zawodziu.

Na cmentarzu parafialnym w Zawodziu rośnie 250-letni dąb szypułkowy będący pomnikiem przyrody. Jest to jedyny pomnik przyrody w gminie Poczesna. Na cmentarzu znajduje się także zbiorowy grób wojenny oraz grób księdza Boguchwała Tuory, zamordowanego na plebanii w Poczesnej.

Przystanek 3 – Zawodzie las: szlakiem żółtym i niebieskim.

Od cmentarza podążamy ulicą Długą, którą biegnie żółty szlak rowerowy „Przełomu Warty”. Przed torami kolejowymi szlak odbija w stronę Korwinowa, natomiast my przekraczamy tory i jedziemy cały czas prosto przez las, aż do niebieskiego szlaku „Dębowcówka”. Skręcamy w szlak niebieski, który prowadzi nas do następnego punktu Ekotrasy.

Przystanek 4 – Dębowiec: dawny szyb wodny.

Jadąc szlakiem niebieskim, po lewej stronie przy drodze znajdują się pozostałości dawnego szybu wodnego, jest to ślad funkcjonujących w tym terenie kopalni rud żelaza. Do tych ruin nie należy się zbliżać ze względów bezpieczeństwa, ostrzegają o tym tablice informacyjne.

Przystanek 5 - Dębowiec: mogiła żołnierzy września 1939 roku.

W mogile spoczywają żołnierze II batalionu 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty, którzy w dniu 3 września 1939 roku na okolicznych polach stoczyli walkę z oddziałami niemieckimi. W nocy z 2 na 3 września 1939 Dywizja Piechoty rozpoczęła odwrót z reduty częstochowskiej. Idąc w osłonie prawego skrzydła II batalion 74 GPP pod dowództwem mjr Kazimierza Rybickiego we wczesnych godzinach porannych 3 września wkroczył do wsi Dębowiec. Kierował się w stronę Janowa. Na wzgórzu kościelnym byli okopani Niemcy, którzy do podchodzących żołnierzy polskich otworzyli ogień z broni maszynowej. Rozpoczęła się bitwa. Mjr Rybicki do ataku kieruje 5 kompanię por. Kozioła, który ma uderzyć na wzgórze od czoła oraz I pluton ppor. Tęsiorowskiego, który atakuje wzgórze z boku. Działania wspiera 2 kompania ckm kpt. Grodzickiego i bateria 7 pal-u. Atakowi nie sprzyja ukształtowanie terenu, jednak polscy żołnierze trzykrotnie podrywają się do ataku. Niemcy rozpoczynają okrążanie walczących od południa i od tyłu. W tym momencie pada rozkaz odwrotu w kierunku Biskupic. Walki trwają również w samej wsi, którą Niemcy w trakcie bitwy podpalają. Na polu bitwy pozostało 39 zabitych polskich żołnierzy i 2 osoby cywilne. Straty po stronie niemieckiej wynoszą 108 żołnierzy (zostali pochowani na placu kościelnym). Niemcy zgodzili się na pochówek poległych żołnierzy dopiero po 6 dniach. Żołnierzy pochowali mieszkańcy wsi Dębowiec na polu gospodarza p. Wolskiego, gdyż na okolicznych polach znajdowało się najwięcej poległych. Sporządzono mogiłę oraz spisano 19 nazwisk z nieśmiertelników, gdyż reszta była już nieczytelna. W roku 1958 władze komunistyczne przeprowadziły częściową ekshumację, zabrano tablicę z nazwiskami i kazano rozplantować teren. Szczątki zostały przewiezione jak twierdzono do wspólnej mogiły w Gliwicach, lecz ślad po nich zaginął. Mieszkańcy Dębowca usypali jednak mogiłę po raz drugi, ogrodzono teren i postawiono krzyż. Nie udało się jednak odtworzyć listy poległych. W latach 90-tych Urząd Gminy w Poraju postawił pomnik oraz tablicę z nazwiskami żołnierzy 7 DP, którzy zginęli lub zmarli z ran w dniach 2 i 3 września 1939 roku na terenie gminy Poraj oraz w okolicy i spoczywają w bezimiennych mogiłach. W pierwszą niedzielę września co roku odprawiana jest przy mogile msza święta.

Przystanek 6 – Choroń: kościół zabytkowy.

Choroń jest najstarszą miejscowością w gminie Poraj. Leży na południowy - wschód od Częstochowy, między Wyżyną Krakowsko - Częstochowska a Obniżeniem Górnej Warty. Rozłożona jest na południowo - zachodnim stromym zboczu wzgórza chorońskiego, na którego szczycie umiejscowiona jest obecnie wieża obserwacyjna p.poż. Choroń położony jest przy jednym z najdawniejszych szlaków handlowych z Krakowa do Kalisza i Poznania.

W 1306 roku odnotowany jako własność biskupa krakowskiego. Wzmiankowany w dokumentach pod koniec XIII jako Horuny. Miejscowość należała kolejno do: biskupów krakowskich, Krystyna z Koziegłów, Hinczy z Rogowa, rodu Myszkowskich i Męcińskich. Od XVI wieku istnieje tu filia parafii z Przybynowa, a w roku 1657 wybudowano na wzgórzu Zielona kościół parafialny. W pierwszej połowie XIX wieku wybudowano dwór. W drugim dniu wojny 1939 roku, na polach Choronia i Dębowca rozegrała się bitwa między wojskami niemieckimi a 74 Górnośląskim Pułkiem Piechoty dowodzonym przez majora Jana Wrzoska. Kościół parafialny gruntownie przebudowano i rozbudowano dwukrotnie w XX wieku (w latach 1912 – 1929 i 1949 – 1952). Z XVII wieku zachowały się dwa renesansowe portale, a w około budowli, zabytkowy park dworski.

Nad wsią, ponad współczesną główną zabudową miejscowości, wznosi się kościół św. Jana Chrzciciela, który widoczny jest nawet z odległych miejsc, np. okolic Zalewu Porajskiego czy też Biskupic.

Droga biegnąca przy kościele, ze względu na położenie na grzbiecie najdalej na zachód wysuniętego wzgórza w tej okolicy, stanowi doskonały punkt widokowy na Obniżenie Górnej Warty z Zalewem w Poraju, okolice Biskupic i Sokolich Gór.

Wzgórze chorońskie poprzecinane jest licznymi małymi kamieniołomami.

Przez Choroń przebiega pieszy zielony Szlak Choroński oraz szlaki rowerowe: niebieski Dębowcówka, czerwony Poraj - Morsko, zielony Wokół Poraja i żółty „Edukacyjnych Zagród Agroturystycznych”.

Przystanek 7 – Choroń: aleja lipowa i kamieniołom Gawrona.

Nieco na południowy - wschód od kościoła, przy lokalnej drodze znajduje się kamieniołom Gawrona i ruina wapiennika, gdzie w odsłoniętych warstwach wapienia można zobaczyć formy krasowe i poszukiwać skamielin (amonitów i belemnitów). Niestety miejsce to, obok naturalnego zarastania trawami, stało się lokalnym dzikim wysypiskiem śmieci.

Spokój, ciszę, piękno przyrody chłonąć można w alei lipowej, biegnącej w pobliżu dawnego zespołu dworskiego w Choroniu, od ul. Partyzantów do ul. Częstochowskiej.

Od drogi przy wspomnianym wcześniej kamieniołomie w dół zbiega szeroka „Aleja Lipowa” z XVII wieku, będąca pomnikiem przyrody. Jest to niezwykle cenna aleja wielogatunkowa z przewagą lipy (27 sztuk) licząca około 300 lat. Wspomniana aleja schodzi do drogi, przy której - naprzeciwko jej ujścia - znajduje się pozostałość zespołu dworskiego z resztkami zniszczonego parku.

Aleja prezentuje się szczególnie pięknie wiosną i jesienią, a w okresie letnim tworzy naturalny szpaler. W tym miejscu doznać można w najczulszy sposób dobroczynnego wpływu przyrody na ludzką psychikę. Dobrze jest się wyrwać od zgiełku miasta i odpocząć w ciszy lipowych chorońskich konarów.

Przystanek 8 – Poraj: zbiornik zaporowy.

Podstawą atrakcyjności gminy Poraj pod względem zagospodarowania turystycznego jest SZTUCZNY ZBIORNIK ZAPOROWY NA RZECE WARTA oraz usytuowane wokół niego ośrodki rekreacyjne. Głównym celem budowy zbiornika było zgromadzenie wody przemysłowej dla zabezpieczenia potrzeb „Huty Częstochowa” w Częstochowie. Z góry jednak przewidziano wykorzystanie zalewu dla celów rekreacyjnych. Lewy brzeg zalewu o łagodnym spadku w kierunku wody i z fragmentami piaszczystego podłoża, ze względu na zachowaną tu naturalność, tworzy znakomity teren rekreacyjny. Zalew Porajski jest typowym zbiornikiem retencyjnym, zbudowanym w latach 1969 - 1977, poprzez przegrodzenie zaporą betonową pradoliny rzeki Warty. Zbiornik napełniono w latach 1979 - 1980. Jest to największy akwen w regionie Częstochowskim. Powierzchnia lustra w zależności od stopnia spiętrzenia wody sięga 450 - 550 ha. Średnia pojemność wynosi ok. 26 mln m³. Średnia głębokość to 6 m, maksymalna 12m. Długość wraz z cofką wynosi 6 km, a szerokość 600 - 1200 m. Zasilają go rzeki: Warta, Ordonka, Boży Stok i Sarni Stok. Od początku funkcjonowania Zalewu Porajskiego wzdłuż jego brzegów powstały osiedla domków kempingowych oraz ośrodki rekreacyjno - wypoczynkowe, które są bazą dla żeglarzy i wędkarzy. Zalew Porajski jest ulubionym miejscem wypoczynkowym i rekreacyjnym dla mieszkańców Częstochowy, Zagłębia i Śląska.

Przystanek 9 – Jastrząb: hałdy pokopalniane.

Jastrząb jest wsią znacznie starszą od Poraja. Lokował ją w roku 1576 biskup krakowski Piotr Myszkowski, gdy podjęto próbę zasiedlenia północno - wschodniej części księstwa siewierskiego. Utworzeniu wsi sprzyjała działająca tu kuźnica żelaza. Jastrzębie, bo tak brzmiała kiedyś nazwa wsi, należało do klucza koziegłowskiego i w początkach XVIII wieku, oprócz ziemi ornej, miało także łąki, ogrody, sadzawki rybne i młyn.

Hałdy znajdują się po lewej stronie drogi jadąc w kierunku Kamienicy Polskiej.

Przystanek 1 i 10 - Przystanki początkowy i końcowy zlokalizowane są przy szkole w Poczesnej.

Opracowanie mapy: KSW MAPA Krzysztof Świtalski, www.kswmapa.pl

Redakcja Portalu serdecznie dziękuje p. Krzysztofowi Świtalskiemu za udostępnienie mapy