Ekotrasa - Poczesna

Ekotrasa – Poczesna jest niewątpliwą atrakcją gminy Poczesna. To element promocji gminy, ukazania jej walorów i zachęcenia do aktywności fizycznej oraz poznawania lokalnych skarbów.

Jest to wspólne przedsięwzięcie wielu osób. Pomysł powstania ekotrasy zrodził się w Centrum Edukacji Obywatelskiej, które organizowało szkolenia z zasad tworzenia tras przyrodniczych i umożliwiło kontakt ze specjalistami. Stworzenie Ekotrasy - Poczesna możliwe było dzięki wsparciu jakie uzyskano ze strony CEO z Warszawy.

Pomysłodawcami byli uczniowie gimnazjum, nauczyciel biologii - Michał Szczepanik i Prezes Stowarzyszenia Ekorozwoju Ziemi Pocześniańskiej - Marek Morzyk.

Autorami ekotrasy są uczniowie gimnazjum im. K. K. Baczyńskiego w Poczesnej. Opiekę merytoryczną nad uczniami sprawuje Michał Szczepanik.

Wolą twórców jest udostępnienie zebranych i opracowanych przez nich materiałów dla szerszego grona osób zainteresowanych ekologią i turystyką na naszym terenie.

Redakcja Portalu serdecznie dziękuje Autorom za udostępnienie opracowania.

2012-01-24

Ekotrasa powstawała do marca do lipca 2009 roku. Prace początkowo związane były z lokalizacją punktów, następnie wspólnie z uczniami dokonano oceny przystanków i wytyczono trasę. W tworzenie ekotrasy czynnie włączyło się Stowarzyszenie Ekorozwoju Ziemi Pocześniańskiej.

Ekotrasa – Poczesna uwzględnia zarówno aspekty historyczne, przyrodnicze i społeczne. Biegnie ona przez południową i wschodnią część gminy Poczesna i planowana jest jako trasa rowerowa, choć bez problemu można ją również pokonać pieszo.

Szlak jaki wytoczono mocno związany jest z historią tego terenu, z działalnością kopalni rud żelaza, z wyrobiskami gliny i wapienia. Aspekty przyrodnicze dotyczą nie tylko przyrody ożywionej, ale w dużej mierze także nieożywionej.

Na trasie można zlokalizować pomnikowe okazy drzew, chronione gatunki roślin, łąki i dolinę Warty o mało zaburzonej strukturze. Nie tylko botanik powinien być zadowolony z możliwości korzystania z trasy, podczas jej pokonania można spotkać wiele ciekawych gatunków ptaków, ssaków, nie wspominając już o owadach. Przyroda nieożywiona w postaci wychodni skał wapiennych, rudonośnych syderytów stanowi wspaniałą możliwość nauki geologii, jest też polecanym miejscem na organizowanie lekcji terenowych.

Społecznym aspektem trasy jest galeria rzeźby pana Jerzego Kędziory. Artysta ten znany jest na całym świecie jako twórca balansujących rzeźb.

Ważnym elementem ekotrasy jest historia, pokazywana na przykładzie kościoła i kapliczek z XIX wieku, drogi klinkierowej, która kiedyś służyła jako szlak łączący Warszawę z Katowicami. Historia pokazywana jest na ekotrasie w nieco innej formie, są to mianowicie hałdy pokopalniane, będące wizytówką eksploatacji złóż rud żelaza w ubiegłym wieku.

Nazwa ekotrasy: Ekotrasa – Poczesna

Miejscowość: Gmina Poczesna

Grupa docelowa (odbiorcy, użytkownicy trasy): każda osoba w wieku od 7 lat

Długość trasy: około 25 km

Szacunkowy czas przejścia, przejazdu: około 2,5 godziny

Ekotrasa obejmuje 12 przystanków:

Przystanek nr 1 - Kościół i kapliczka. Kościół w Poczesnej pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela został zbudowany w 1878 roku. Architektura odpowiada stylowi neogotyckiemu, wszystkie okna ozdobione są szkłem witrażowym, nad kościołem górują trzy wieże, z których dwie większe liczą po 5 kondygnacji. Ciekawostką jest zamek w drzwiach składziku, który pochodzi z  XVII wieku.  Kapliczka w Nowej Wsi położona jest około 300 m od kościoła. Zbudowana została w 1880 roku w stylu neogotyckim w miejscu tragicznej śmierci dziedzica tych ziem. Rzadko spotykanym rozwiązaniem architektonicznym jest elewacja frontowa w której zwieńczenie przypomina attykę trójdzielną. Droga klinkierowa która prowadzi od kościoła do kapliczki pochodzi z początku XX wieku.

Przystanek nr 2 - Cmentarz w Zawodziu i pomnik przyrody, mogiła żołnierzy z okresu II Wojny Światowej. Cmentarz parafialny w Zawodziu powstał w 1782 roku. W jego centralnym punkcie rośnie dąb szypułkowy, który objęty jest ochroną prawną jako pomnik przyrody. Wśród grobów znajduje się mogiła poświęcona żołnierzom walczącym w II Wojnie Światowej oraz grób księdza Boguchwała Tuory – męczennika za wiarę.

Przystanek nr 3 - Torfowiska na Zawodziu, obszary leśne. Obszary leśne w miejscowości Zawodzie stanowią w większości monokultury sosny, gdzieniegdzie można zlokalizować fragmenty pochodzące z naturalnych odnowień drzewostanu. W lasach zlokalizowane są dwa duże kompleksy wodne „Piachy” i „Samul” które stanowią miejsce rekreacji dla okolicznych mieszkańców. Na szczególną uwagę zasługują torfowiska wysokie i przejściowe, które wykształciły się w lesie w sposób naturalny i antropogeniczny (zapadliska pokopalniane). Ekosystemy te są miejscem występowania różnych gatunków ptaków, w tym również żurawi. Z ciekawych roślin można zlokalizować tutaj rosiczkę, owadożernego pływacza i bagno zwyczajne.

Przystanek nr 4 - Aleja drzew przy starym młynie na Korwinowie. Pomiędzy Zawodziem a Korwinowem wzdłuż rzeki Warty rozciągają się łąki, które są użytkowane. Fragment żwirowej drogi prowadzący do starego młyna otoczony jest aleją drzew. Przy młynie znajdują się nieczynne już urządzenia spiętrzające wodę, starorzecza i kanały, które doprowadzały wodę porośnięte są bujną roślinnością, wśród niej licznie występują chronione grzybienie. Fragment opisywanej drogi stanowi szlak rowerowy Przełomu Warty (żółty).

Przystanek nr 5 - Meandry rzeki w Słowiku. Rzeka Warta na odcinku od Korwinowa do Słowika płynie korytem naturalnym, dolina zalewowa rzeki jest mało przekształcona. Na uwagę zasługują meandry rzeki, w Słowiku rzeka płynąc zawraca swój bieg tworząc ciekawe formy. Kolejnym elementem są starorzecza Warty w Korwinowie, część z nich utraciła kontakt z głównym korytem, woda porośnięta jest rzęsą, w takich miejscach można znaleźć pozostałości bytowania bobrów. Przez ten teren przebiega pieszy szlak im. Barbary Rychlik (czarny). Niedaleko znajduje się stacja kolejowa w Korwinowie.

Przystanek nr 6 - Leśny wypływ wód. Kilkaset metrów od drogi na leśnej polanie znajduje się ciekawe miejsce wypływu wód podziemnych. Cała polana jest nieco wzniesiona w stosunku do otaczających obszarów, pokrywa ją nieliczna roślinność i krzewy. Woda wypływająca we wszystkich kierunkach z wnętrza ziemi zawiera w sobie dużo dwutlenku węgla, jest czysta i ma niską temperaturę. Na uwagę zasługuje fakt że zawiera ona dużo związków żelaza które utleniając się nadają charakterystyczne czerwone zabarwienie glebie.

Przystanek nr 7 - Wyrobisko po glinie w Korwinowie, cegielnia w Korwinowie, ceglany dom, skały rudonośne. W Korwinowie zlokalizowane są rozległe glinianki wypełnione wodą, które służą jako akweny wędkarskie, teren wokół nich jest zagospodarowany przez Okręgowy Związek Wędkarski. W tym miejscu pozyskiwano kiedyś glinę, z której wyrabiano w pobliskiej cegielni cegłę. Na początku ubiegłego wieku cegła z Korwinowa była najlepsza w Polsce, zdobywała nagrody na konkursach (1909 r.). O tym jak dobry materiał powstawał w cegielni świadczą pobliskie budynki zbudowane z tego materiału. Przy gliniankach znajdują się wychodnie rudonośnych syderytów, jest to miejsce świetnie nadające się na przygotowanie lekcji terenowych z geografii. W skałach można znaleźć ciekawe skamieniałości.

Przystanek nr 8 - Lasek Wrzosowski. Las we Wrzosowej ma charakter łęgowo - olsowy, związane jest to ze strumieniami, które biorą w tym miejscu swój początek. Centralną część lasu zajmują stawy użytkowane przez wędkarzy, teren ma zagospodarowane zaplecze, jest miejscem wypoczynku okolicznej społeczności. Las jest mało przekształcony, dominują tu olsze, topole, licznie rosną krzewy, przez co podlega on małej penetracji. Ciekawostką jest fakt że zbiorniki, które nie są ze sobą połączone mają różną wysokość lustra wody, różnica pomiędzy nimi sięga nawet 50 cm.

Przystanek nr 9 - Wzgórze Kamionka. Jest to teren byłego kamieniołomu wapieni środkowojurajskich. To jeden z najwyższych punktów w gminie Poczesna, z którego rozpościera się malowniczy widok na gminę oraz Jurę. Nawet przy mglistej pogodzie bez problemu można dojrzeć ruiny zamku w Olsztynie. Wzgórze porastają krzewy i las lipowo - jesionowy. Z uwagi na dużą ilość węglanu wapnia w podłożu występują w tym miejscu ciekawe i unikatowe rośliny. Na uwagę zasługuje odkrywka skał wapiennych, w skałach tych można znaleźć odciski i skamieniałości zwierząt i roślin.

Przystanek nr 10 - Hałdy pokopalniane i była kopalnia rudy żelaza „Tadeusz I”. Kopalnie rud żelaza w gminie Poczesna powstawały od XIX wieku, początkowo rudę wydobywano metodą odkrywkową, później w wybudowanych kopalniach głębinowych. Do każdej z kopalń prowadziły tory kolei wąskotorowej, niestety dziś już rozebrane, ale w miejscu przebiegu torów często znajdują się drogi. Jedną z ostatnich kopalń działających w gminie była Szczekaczka, z której uratowane maszyny stanowią dziś fragment wystawy w muzeum rud żelaza w Częstochowie, muzeum znajduje się w parku jasnogórskim. 

Przystanek nr 11 - Hałdy pokopalniane i łąki ul. Łąkowa. Hałdy pokopalniane są nierozerwalnym elementem krajobrazu Poczesnej, zbudowane są one ze skały płonnej wydobywanej przy eksploatacji syderytów, nadal znaleźć można w nich fragmenty tych rudonośnych skał. Wszystkie porośnięte są drzewami i krzewami, stanowią świetne punkty widokowe, są również miejscem uprawiania sportów zimowych. Na obszarze gminy funkcjonowało kilka kopalni, jedną z nich była kopania „Pierwszy Maszynowy”, po której do dziś pozostały dwa betonowe bloki i hałdy. Pomiędzy hałdami znajdują się łąki trzęślicowe z unikatowymi gatunkami roślin m.in. kosaćcem syberyjskim, łąki te proponowane są do objęcia ochroną w postaci użytku ekologicznego. Gdzieniegdzie znaleźć można  niewielkie glinianki z rosnącym w nich owadożernym pływaczem zaniedbanym.

Przystanek nr 12 - Galeria rzeźb p. Kędziory ul. Południowa. Jerzy Kędziora i prowadzone przez niego Studio Plastyki Użytkowej „Bat” realizują wszelkiego rodzaju „plastykę przestrzenną” z nastawieniem na rzeźbę we wszelkich odmianach i materiałach. Artysta słynie z cyklów rzeźb balansujących, wielokrotni był nagradzany za swoją twórczość w konkursach ogólnopolskich, jego rzeźby znajdują się m.in. w zbiorach watykańskich, znajdują się także w USA, Włoszech, Austrii. Galeria jest udostępniona do zwiedzania tylko po telefonicznym uzgodnieniu terminu. 

Opracowanie mapy: KSW MAPA Krzysztof Świtalski, www.kswmapa.pl

Redakcja Portalu serdecznie dziękuje p. Krzysztofowi Świtalskiemu za udostępnienie mapy